15 de stilste Oudejaar ooit..

In de ramen hangen lampjes in soorten en maten. Op tafel staat het kerstboompje de boel te overtroeven met zijn pas opgeladen batterijen die nu ook de blauwe lampjes eindelijk laat flikkeren.
Oudejaarsavond. Met de jaren heeft de wilde stemming - waar is het feest?! Waar kunnen we knallen?! - plaats gemaakt voor rust. Malang ging weliswaar een uurtje later naar bed, maar dat kwam gewoon omdat we in Sanyang 'op een terras' hadden gezeten. Stoeltjes op een verhoging en een tafel met een tafelkleedje erop. Binnen bleek een heus restaurantje gevestigd.
"Van een Gambiaan??" vroeg ik de goedlachse rastajongen.
" No, Lebanese.." Het zal niet..
Ik vroeg of ik de kaart mocht zien. Niet dat ik honger had, maar gewoon voor de volgende keer. Een compleet menu-boek met ontbijten, lunch gerechten, diverse diners inclusief pizza's ( huh?!) en de nodige dranken, van hete melk tot whisky.
Binnen was het leeg. Geen enkele klant. Ik kon me er eerlijk gezegd ook nauwelijks een voorstelling van maken. In dit dorp waar vrouwen met stapels kleurige lakens op hun hoofd en baby op de rug wel wat anders te doen hebben dan hun geld aan pizza's uit te geven. Om het nog maar niet over de slenteren de meisjes te hebben of de voetbalminnende boys en de oude mannen die onder een attaya het leven op straat bekijken.
Saliem, met wie ik in dit etablissement beland was, vroeg de rekening. Een geschreven strookje papier meldde dat ik twee flesjes genuttigd had, 50 dalasis samen. De goedlachse rastajongen knipte nog even snel de kleurige lampen aan op het 'terras', als wou hij voorkomen dat ik echt wegging.
Thuis warmde ik de rijst op, maakte heet water voor Malang's bad en hoopte dat hij niet al te teleurgesteld zou zijn straks. Ik vond het idee om er na het eten nog op uit te trekken ronduit absurd. Hoppen op keiharde muziek met een kind van acht.
Dat gingen we dus niet meer doen.
Rozig van het warme bad en een volle buik posteerde Malang zich op de bank met mijn tablet. Een filmpje en dan naar bed.
Het wordt de stilste oudejaarsavond van mijn leven. Met een zakje harde mini oliebollen en een kop melk lees ik de Volkskrant van een week geleden.
Maar vanuit m'n ooghoek hou ik stiekum de klok in de gaten. We gaan namelijk wel over naar 2018.
2017 komt nooit meer terug. Proost alvast met een kop melk :-)
Happy New Year allemaal!

14 We hebben er een: Christmas tree!

Met stralende ogen, doodstil en duidelijk aangedaan kijkt Malang op naar de witte kerstboom op tafel. Voor de sfeer heb ik even de noodverlichting van de muur getrokken en in een vage kluwen in de top gehangen. Ik zing 'Silent night, Holynight' met opeens een brok in m'n keel. Samen genieten we boven het bordje ochtend havermout dat kan wachten.
Opeens kreeg ik de geest gisteren in Kairaba Shopping Center. Malang en zijn vriendje sjeesten met een supermarkt karretje door de overvolle winkel met levensmiddelen. Op zoek naar kattenbrokjes en mayonaise. Het werd van alles. Ik had geld gewisseld en het mocht wat kosten. Taartjes bij de bakker. En naar boven via de met glitters en kerstboompjes versierde trap. Daar lonkten chique tafels en stoelen en Kerstbomen in vele maten. Ik doe het! We kopen een kerstboom!
"White or green?"
"White!" fluisterde Malang alsof hij alvast aan de Heilige Nacht begonnen was.
De ochtend ervoor had hij me het liefst willen zweren dat Kerstmis niet voor moslims is.
"No no, I am a muslim!! " had hij geroepen met serieuze stem. Daarna begon bij mij het uitleggen en overtuigen dat Kerst voor iedereen is die 'peace' wil. Hoe verzin ik het.
Daarstraks deed ik er nog een schepje bovenop. Op YouTube werd Stille Nacht in diverse talen gezongen. Ik zing mee met eigen tekst, ter plekke verzonnen.

"Silent night, holy night,
christmas tree,
we have one.
And the lamps
we like them so much...
and the star
is hanging above
We love peace yes peace!
Yes we all want peace!"

Daar kunnen we het mee doen dacht ik zo. Malang rent stralend naar school. Laatste schooldag.
Kerstvakantie!!!

13 woensdag de twintigste

Ik moet de agenda aanklikken om een idee van datum te hebben. De tijd vliegt voorbij als de vogels in de lucht.
Het is koud vanmorgen. Geen zon. "Plaatselijk bewolkt, 21 graden."
"Moet je geen vest aan?" vraag ik Malang als hij eindelijk na veel gefoeter en aansporen - heb je alles? pencil? rubber? writingbook? Water? Lunch? - klaar staat om naar school te gaan.
Onbegrijpelijk dat hij nee schudt.
"Today is not too cold" verklaart hij me nader.
Ik vraag nog een keer of hij echt alles heeft, wetend dat hij nog steeds niet om zijn lunchgeld heeft gevraagd. Met zijn fiets in de hand en rugzak om, kijkt hij rond alsof hij daarmee op een idee gebracht kan worden. En ja hoor!  Hij ziet de kast met daarop het bekertje geld.
"Lunch money.."
"Please.."
"Lunch money please" mompelt hij zachtjes.
Hij frommelt het briefje van vijf dalasis in zijn broekzak. Straks goed voor een halve tapalapa met spaghetti. Een half stokbroodje.
Ik loop met hem mee naar de gate.
"Kiss!" en ik buk mijn stramme lijf om hem een kus op zijn wang te geven. Daarna hou ik hem mijn wang voor en geeft hij mij lachend een kus. Weg is hij.
Rituelen. Inslijpen van gewoontes. Want dat is wat hier in positieve maar helaas ook in negatieve  zin gebeurt. Ze leren om vooral niet teveel energie te steken in 'to take care'.
"Throw! Throw! Throw!  Ik ben het zat dat je alles maar meer smijt. Everything dirty dirty dirty!  Not with me, in this house!" bler ik half in het Engels, half in het Nederlands.
Kinderen mogen in Nederland dan hetzelfde zijn, zoals een Facebook Friend laatst opmerkte, het gevolg van alles op de vieze grond of in het stoffige zand gooien is toch echt wel anders. En dan heb ik het nog niet over het wassen wat hier een voor mij niet te overziene klus is. Daarom heb ik voor het eerst een buurvrouw die die taak op zich neemt. Tegen betaling uiteraard.
Op onze compound lijkt zondag wasdag te zijn. Het nichtje dat bij Omar en Oumi woont heeft vrij van school. Aan haar de taak de berg vuile kleren van zowel de kinderen als de ouders straks 'aan de lijn' te krijgen. Op het prikkeldraad dus, want geen knijpers. De berg ligt op het zand. Vuiler dan vuil bestaat toch niet lijkt ze te denken. Nee waarschijnlijk denkt ze dat helemaal niet. "Throw." En daarmee klaar.  Teil na teil tapt Isatou vol bij de put en schuifelt met de loodzware last op haar hoofd naar de plek waar ze gaat wassen. Op het zand dus. Daar staan na een half uurtje drie grote teilen met water op een rij. De eerste krijgt Omo. De rest is om te spoelen. Sinds kort heeft ze een wasbord. Dat scheelt een hoop geboen en gewrijf met de handen. In het zand ligt een blok sunlightsoap. Zonder dat zijn vooral de overvuile kinderkleren niet schoon te krijgen. Mijn wasvrouw klaagde laatst dat ik een veel te klein stuk zeep erbij gedaan had. "You need to buy the big one of 15 dalasis. Not eight..." bromde ze.
"Ok ok, I shall do it next time.." antwoordde ik beschaamd.  Hoe ik alles te weten kom? Zo dus. Je doet het fout en je krijgt op je kop als een stout schoolkind.
Dat heet "al doende leert men".
In Afrika meer dan waar.

12 en toen was het maandag

Maandag de achttiende december alweer. Ik moet er altijd een plaatje bij maken. December.. koud, nat en vooral donker. Lichtjes 's ochtends vroeg aan om in de Kerstsfeer te komen.
Hier is het in alles het tegenovergestelde. Warm, droog en licht. De kerstverlichting dient hier als spaarlamp voor de accu. Een Kerstboom ontbreekt. Als ik Malang een fb plaatje van een brandende kerstboom met dwarrelende sneeuwvlokken laat zien zucht hij "..snow.." en droomt weg. Later komt hij er op terug. "You know Tin, in Kartong they have one". Ik weet wat hij bedoelt. Het kleine katholieke kerkje St Martins, overblijfsel van een missiepost, trekt op Kerst veel bezoekers. Opeens weet je wie de Christenen zijn onder de volop aanwezige moslim bevolking.
Jaren geleden ging ik er naar de Nachtmis. Een belevenis. Niet in het laatst door de aanwezigheid van de volop opgetuigde dames met hun vaak torenhoge, gesteven en geplooide  tiko's op het hoofd. En de djembe's waarmee een groep jongeren de dienst begeleidden. Een mooie herinnering.
Misschien moet ik toch iets aan Kerst doen en niet zo sloom zijn. Verhuis de lichtjes naar de coconuttree Tien! Wees creatief! Kerstmis komt eraan!

En wat ik notabene wilde citeren uit de Volkskrant ben ik nu vergeten: "Je geen doelen stellen is erger dan er een niet halen".

11 alweer vrijdag

De wind waait het stof over de compound. Achter de put vermaken de kinderen van Omar zich met 'gardening', tuinieren. Met een zware ijzeren digger stampen ze in de keiharde grond. Ze willen een gat maken voor een bananenplant. Gisteren spanden ze een net, zo goed en zo kwaad als het kon, in navolging van wat ze gezien hadden bij mij. Kopieren, kopiëren. Al doende leren ze.
Wat ze nooit leren: to take care. Alles gaat stuk omdat ze er niet voor zorgen. Vorige week heb ik ze vormpjes en een gieter gegeven om mee in het zand te spelen. Wat niet onder het hemd meegenomen is door de buurkinderen ligt nu kapot verspreid over de compound. Eindeloos vol geduld leg ik ze uit dat het nooit wat wordt als je niet voor je spullen zorgt. Vanochtend wilde Malang zijn tanden binnen poetsen omdat hij het te koud vond buiten.
"Nee hoor, trek je vest maar aan".
Aan zijn gezicht zie ik dat er iets met het vest is.
"Go and find it!" geef ik hem kort de opdracht. In zijn kamer doet hij niets anders dan staan.
"Use your hands and your eyes to find it".
Sloom tilt hij een broekje op.
"Think Malang what you did with it."
Ik zal hem verder moeten helpen want zo komt dat vest nooit tevoorschijn.
"Yesterday you wear it to school. Did you leave it there?"
Bedrukt kijkt hij naar de grond en knikt.
Lekker wel. Een mooie die het terug krijgt.
Ik ben boos op hem omdat hij steeds maar van alles vergeet.
"Not taking care, always forget. It cannot be Malang!"
Even later ben ik op school om water te tappen in de jerrycans. Met een grote grijns huppelt hij langs me. Met zijn vest aan. Een wonder dat het niet meegenomen is door een medeleerling.

De kinderen verzamelen zich voor de school. Per klas staan ze in rijen. Grade 1 to five.  Juf Mariama van Malang's klas legt uit dat het 'examentijd' is. Malang heeft gisteren examen Arabisch gedaan . Van rechts naar links staat in een hoekje van zijn schrift iets wat lijkt op een datum.
"I had 80 points!" riep hij trots.
Na twintig minuten stilstaan en luisteren in de steeds warmer wordende zon, vervagen de rijen meer en meer. De leraren lopen er tussendoor om ze er weer in terug te duwen. Van luisteren is allang geen sprake meer.
Ik vraag Mariama de Principal of dit zin heeft. Niemand luistert en de meesters volgen elkaar op met speeches.
Ze lacht. "No, nobody listens" concludeert ze. Ik geef haar de tip dat de speeches misschien korter kunnen. Bijvoorbeeld met tien heldere punten. En daarmee klaar.
"Yes that would be nice" is haar reactie.
Wat ze verder met mijn advies zal doen blijft de grote vraag. Afrikanen zijn breedsprakig en herhalen zichzelf eindeloos. Ik heb niet het geloof dat ik dat een beetje kan bijschaven.

Als na ruim een uur aan de meeting een einde lijkt gekomen besluiten de kinderen met het volkslied. Ik stop met watertappen. Want dat is vast ongepast. Op mijn beurt probeer ik me aan de ongeschreven regels te houden.
De oudere  kinderen stormen de trappen op, blij dat ze weer kunnen bewegen.  De kleintjes pakken hun hakmes of hak. Ze worden geacht vandaag in de tuin te helpen.

Ik vul de laatste flessen en hobbel voorzichtig tussen de palmbomen naar huis. Er is iets gebroken onder de jeep  - het zal niet - en wordt hopelijk vandaag vervangen door Omar.
Zien is geloven.

10

Huishouden is nooit mijn sterkste kant geweest. Rotzooi maken wel. Geen handige combinatie.
We lopen in en uit en nemen zand, klei en modder mee naarbinnen. Tel daarbij op alle andere afval van groenten, fruit, vis ( schubben, staarten en afgekloven kieuwen) en nu ook afgekloven botten van de hond, en het plaatje is meer dan compleet.
Ik keek om me heen toen ik terugkwam van de was wegbrengen. Waar in godsnaam te beginnen? De emmers, koelboxen, water jerrycans, schoenen en eetbakjes van de dieren maken het vegen en dweilen er niet aangenamer op. Toch maar begonnen in een klein hoekje. Dan het volgende hoekje. Kortom, twee uur later heb ik de Palo ( huiskamer inclusief keuken) redelijk onder controle.
Ik ben moe. Van weken water sjouwen. Voor planten buiten, voor badwater binnen. Sinds ik mijn linkerhand danig bezeerd heb is water trekken bij de put er niet meer bij. Af en toe vraag ik Isa aan de overkant of ze me twee emmers wil brengen. De tuinman doet de giga klus van buiten water geven.
En zo had ik gisteren bij aankomst gewoon tijd om de afwas te doen en en heerlijke salade te maken voor het avondeten. Malang stempelde er ondertussen heerlijk op los met zijn nieuwe aanwinsten: de stempels die ik in Amsterdam op een cursus bij Gertie Jaquet had gemaakt.
Als de tuinman zijn job blijft doen - elke dag haal ik opgelucht adem als hij weer komt, wel na meteen al een salarisverhoging ;-) - en geef hem koffie. Absoluut bijzonder hier.
Langzaam kan mijn lijf wat bijkomen hoop ik, zodat ik meer en meer Malang kan helpen bij schilderen en knutselen, zijn grote hobby. Zonder mijn uitleg wordt het vaak een bende. Gisteren gaf ik hem een vrijwel droog sponsje om de stempels mee af te vegen als hij van kleur wil wisselen. Zijn logica: een spons wil water. Dus nam hij een kop water en in een Mum van een tijd lag de hele tafel vol, inclusief zijn papier. Gelukkig leert hij snel.
Op weg naar huis gisteren na een te lange dag met de jeep en de hond overal naartoe, genoot ik voor het eerst weer van de weg naar huis. Aan weerszijden van de asfaltweg Bush met hoge palmbomen en kleine veldjes die later in het jaar vol met rijst zullen staan.
Genieten. Dat vergat ik nog wel eens de laatste tijd. Sloven is zonde van mijn tijd hier. Maar het komt goed! Al is het niet van vandaag op morgen.

09

Het licht van de vroege ochtend valt door de tralies van de ramen.
"Good morning class.."
" Good morning teacher, good morning Friends" klinkt het uit zestig keeltjes. Zestig rose bloesjes en zestig donkerrode broekjes friemelen in de bankjes. Geen moment zitten ze stil. De juf doet de absentielijst. Als de begroeting etc achter de rug is zijn we zo ongeveer een half uur verder.
Het is 'parents day' vandaag. Van ieder kind wordt verwacht dat hij een ouder meebrengt.
"You have to come Tin" zegt Malang bij het ontbijt.
"But I am your grandmom..?"
Malang schudt beslist nee.
" No, you are my Mom."
Discussie verder gesloten.
En dus ploeg ik me vooruit om in degelijk tenue naar school te gaan. Ploegen, want sinds gisteren lijk ik de slaapziekte te hebben. Ging ik s ochtends nog vol goede moed met de tuinman naar zijn compound om sticks op te halen, bij aankomst stortte ik bijkans in. Met m'n hoofd op het stuur was duidelijk dat ik me niet goed voelde. Ik liet hem het werk doen. Hij propte de sticks zo goed en zo kwaad als het kon in de jeep. Een kwak van de achterdeur duwde de laatste weerbarstige sticks naar binnen. Even later dook ik mijn bed in om er pas vanochtend weer uit te komen. Oververmoeid. Duidelijk. Nu ik geen water meer hoef op te halen wil m'n lijf relaxen. De tuinman doet wat ik niet meer kon en wilde. Zestig emmers omhoog trekken uit de put en vervolgens rondbrengen. Finito .

Ondertussen is de juf aan Jolly Phonics begonnen.  Het leren van 'sounds' in plaats van abcdefg. De juf houdt de M omhoog en maakt een mmmmmh geluid. De klas herhaalt mmmmm.
"Action and sound" Ze maakt het geluid en wrijft over haar buik. De kinderen herhalen.
Geen idee (nog) waar het buik wrijven op slaat.
"Action!"  Roept de juf en herhaalt het op bijna militaire wijze.
Gelukkig gaat ze nu zingen.
"The mom and the dad make many meal.. mmm" Heel voorzichtig herhaalt de klas.
Opeens staat er een man naast me. Uit zijn tekst begrijp ik dat ik moet aanrukken met de jeep.
"The donkeycar did not come. We need chairs for the parents meeting."
Als ik zeg dat ik ziek ben slaat dat wat hem betreft nergens op.
"We Just need your Car" 
Zucht. Ik verlaat de klas. Aan de slag dan maar..

08

Het bankje is smal en gammel. Maar het staat op zijn minst in de schaduw. De garage van Yaya in Busumbala is een verzameling autowrakken onder een stoffige mangoboom. Niets bijzonders, het is zo ongeveer het kenmerk van elke garage.
Als het goed is - niks is zeker hier - wordt elders de uitlaat van de jeep gelast. Als ik ernaar vraag krijg ik een onduidelijk antwoord. Afwachten dus. Hopelijk hebben ze ook begrepen dat er iets met de handles van de deuren moet gebeuren.  Het afgebroken systeem lijkt van plastic te zijn.
"No Problem, we repair it".
En daarom zit ik nu met mijn pijnlijke billen op een te hard bankje.
De koffie om de hoek bij het lokale koffietentje - een golfplaten hokje en een brandend vuurtje onder de boom - bestaat uit een fikse lepel Nescafé en een zakje poedermelk. Suiker doe ik er zelf in. Tot grote verbazing van de omstanders die zien dat ik slechts een klein beetje van het aangeboden dekseltje gebruik.
"Sugar is poison" zeg ik zoals altijd. Zoals ze het hier gebruiken - 3 volle eetlepels in een beker - is het vergif. Diabetes is een groot probleem. Tenen, vingers, voeten worden geamputeerd als er geen redden aan meer is. En na de operatie krijgen ze de volgende ellende: ontsteking op ontsteking vanwege miserabele hygiëne.
Wat dat betreft voel ik me af en toe net een missionaris. Verminder je suiker. Gebruik minder Jumbo ( bouillonblokjes) om 'high blood' te voorkomen. En dan natuurlijk de rook die de vrouwen en babies inademen tijdens de dagelijkse lunch voorbereiding op open vuur in een dichte kookhut. Rook ter grootte van twee pakjes sigaretten per dag!
De link naar de 'smokeless kitchen' is  onder een beker koffie gauw gemaakt. Ik vertel erover en laat de foto's zien. Met open mond zijn de omstanders en de koffiedame direct om.
"We need this!!!"
Maar als ik ze uitnodig om naar Gunjur te komen betrekken de gezichten.
"Too far".
Een dikke man naast me suggereert dat ik naar de televisie toe moet stappen. "You know, you have to sentisize people. Not only Gunjur people. All Gambians should know this. And see it. Really!!"

Pffht.. Werk aan de winkel. Ik had toch niks te doen.

07 maandag 29 november 2017

Het is donker en doodstil op de cicaden na. Het zoemt gestaag om me heen op de compound. De avond is voor mij alleen. Rust. De poezen hebben hun verse bonkavis met brood gehad. Malang een broodje met de laatste jam en een beker melk. Ik heb geprobeerd een stukje brood met een puntje smeerkaas naarbinnen te werken, maar ik ben te moe. Normaal lezen we nog een boekje, maar zelfs Malang begrijpt dat het er vandaag niet in zit.
"Tin, you dont need to read a book hoor!" Lief van hem. Snel nog wat zeep en plonzen water over zijn hete lijfje en dan heerlijk schoon naar bed. Hij nestelt zich met zijn nieuwe 'baby'. Een knuffeltje zo klein dat hij het tegen zijn wang kan houden. Samen zingen we het slaapliedje en direct is hij vertrokken.
Rust na weer eens een lange dag. Vanochtend de moed maar weer eens bij mekaar geraapt om met Liberty en Sally naar de dierenarts te gaan. Een poging vorige week mislukte jammerlijk. Na vier uur proberen hem te vangen gaf ik het op. Vandaag was er nog steeds geen touw om hem mee te vangen. Wel zag ik Lamin staan met zijn sterke handen. Geheel volgens Gambiaanse regels gaf ik hem de opdracht Liberty op te tillen en in de jeep te zetten. Tot mijn verbazing was hij niet bang voor de hond en deed zoals hem gevraagd werd. Ik pakte de loodzware Sally op en kwakte de achterdeur dicht. Zo. Die zit. En nu? Plannen om naar de container te rijden om mijn vier banden op te halen zou ik kunnen combineren. Past dat allemaal wel? Natuurlijk. Kwestie van persen.
"Please Lamin come with me because of Liberty"
Lamin keek wat moeilijk omdat hij om drie uur thuis moest zijn om naar zijn werk te gaan. Mijn horloge gaf twaalf uur aan. Wat krap om te combineren met de banden maar het proberen waard. Liever een keer honderd dertig kilometer in de bloedhitte rijden dan twee keer.

De dierenarts was snel gepiept. Onder de parasieten kregen ze daarvoor injectie en een pil die ik vrijdag moet geven. Rabies injectie voor Liberty en kom maar op met je 2000 dalasis. Aan Lamin leg ik uit dat beesten nu eenmaal geen job kunnen zoeken en dat ze afhankelijk van mensen zijn. Hij knikt, maar kijkt moeilijk.
"What is your salary in a month?" vraag ik hem.
"Two thousand five hundred".
Ik snap wel dat ze niet begrijpen dat ik zoveel geld aan twee honden uitgeef.

We racen naar de container en laden de banden in. inmiddels sterf ik van honger en dorst en stop bij een tankstation.
"One cold water and a chakry (soort yoghurt met couscous) for me. You choose your own drink" en ik geef hem honderd dalasis. Hij komt terug met de spullen en ik val direct aan op de chakry. Onderwijl start ik de jeep want geen tijd te verliezen. Om de straat over te steken geef ik het bekertje even aan Lamin. Als ik de boel onder controle heb denk ik het bekertje verder te legen. Mis! Lamin heeft het doodleuk opgegeten. Ik ben stom verbaasd.
"You only had to hold it for me!" roep ik oprecht geschokt. Er zit niets anders op dan mijn maag met koud water te vullen.

Op de seconde af arriveren we om drie uur op zijn compound. Hij rent de jeep uit om zijn uniform aan te trekken. Ik heb buikpijn van het keihard sjezen in de hitte. Thuis gooi ik een emmer water over mijn lijf en ga plat op het bed in de kamer. Deuren en ramen dicht om de hitte buiten te houden. Om half zes schrik ik wakker. Veel te laat om alle planten nog water te kunnen geven. Ik sjouw twee emmers tegelijk rond en hou het halverwege de bananagarden - een twintigtal emmers verder - voor gezien. Morgenochtend zijn jullie de eerste, mompel ik en sjok terug naar de Roundhut.

Bounty,die kleding voor me verkoopt komt het verdiende geld afleveren. En neemt weer een zoveelste doos mee op zijn fiets.
Het is afgelopen met alleen maar uitdelen en voor Sinterklaas spelen. Ze krijgen evengoed nog genoeg van me. De piepkleine opbrengst is toch goed voor de honden. En de Gambianen zijn dolblij met nette kleding uit Europa. Voor Bounty is het een baantje. Hij heeft met zijn 37 jaar toch vijf kids te voeden.

Het to-do lijstje wordt langzaam korter. Maar er blijft nog genoeg over. De smokeless kitchen bijvoorbeeld  die ik me als doel gesteld heb. Daarover later meer. Nu moet ik echt gaan liggen.

06 zondag 19 november 2017

"Kokkelekoooo!" kraait de haan in het Mandinka. Rustdag voor de kids die geen school hebben. Niet voor de moeders die de compound moeten vegen, de was doen en het middageten moeten voorbereiden. Ook niet voor mij. Mijn slaapkamer wil ik nu eindelijk eens schoon hebben. Maar het staat zo vol met kisten dat ik eerst maar eens begin met uit sorteren wat weg mag. Op bed liggen stapeltjes kinderkleren waar Malang uitgegroeid is. In een doos te kleine schoenen van hem. Aan wie ga ik dat geven? Dan zie ik Mai de compound op schuifelen. Baby op de rug. Na wat heen en weer gepraat over hoe het met de familie is besluit ik te vragen of zij het wil hebben.
"Yes please!" is natuurlijk haar antwoord. Alles is welkom wat uit Europa komt want kwaliteit.
"I can do washing for you!?"
Gelukkiger kan ze me niet maken. Ik gris de  vuile lakens van bed en prop er nog wat handdoeken bij. Omo erbij en haar beloven dat ik ervoor betaal. Niets liever "but I can do it for you.." Met de bundel op haar hoofd loopt ze weg. "Tonight is ready!"
Als ik nu toch eens een wasvrouw heb gevonden die het blijft doen, het zou me een zorg minder zijn.

Een ander gelukje vanmorgen: Malang houdt een lange plant voor mijn neus, gezien de wortels juist uit de grond getrokkenl.Gejat ergens?
"No no, we found it there" en hij wijst naar onze compost'hoop'  die maar niet groeien wil omdat Omars kippen zich eraan tegoed doen. Achter hem staan zijn vriendjes hevig te knikken. Ik bekijk de plant beter en zie dat het een peperplant is. Verrast roep ik "pepper!" en begrijp nu wat ze willen. Ik wijs ze de plek onder de sinaasappelboom aan.
"Put it there. I give you water and fontengo" Een hak schop om de keiharde grond om te scheppen.
Malang is gek op tuinieren. Maar we gaan het beperken omdat ik al genoeg water moet sjouwen naar de bloemen rond het huis en de  bananagarden.
Onder de sinaasappelboom, in de schaduw, proberen de kruidenplanten die ik meegenomen heb te overleven. De basilicum lijkt dolblij. Evenals de Rozemarijn en de chocolade munt. Maar de thijm en de peterselie lijken de cultuurshock niet overleefd te hebben.
Nieuw is de heerlijke munt die ik van Myrthe kreeg. Die tuiniert hier ook als een gek maar zij kan dan ook  de tuinslang er op los laten.
Zestig emmers omhoog trekken is niet niks als je maar anderhalve hand hebt. Toch verbaast het me hoe ik ermee uit de voeten kan nadat ze twee maanden geleden ernstig uit de kom waren geraakt. De therapeut waarschuwde me dat het niet vanzelf goed zou komen en dat ik moest blijven oefenen. Ach, de pink en ringvinger wijzen eigenwijs in de lucht en ik hoop maar dat het wel vanzelf goed komt.  Dat kan Allah toch wel even voor me regelen? Insjallah!
;-)

05 zaterdag 18 november 2017

De muezzin roept in de verte op tot gebed.  Ik hou het even op gewoon rusten. Het is een hete dag vandaag: 33 graden zegt mijn mobiel. Na vijf jaar in de Roundhut heb ik eindelijk door hoe ik het binnen koel kan houden. Ramen en gordijnen dicht en op de veranda lakens die de zon tegenhouden. Het scheelt enorm.
De afgelopen dagen waren druk. Kleine hand-en spandienstjes voor Tien1 die gisteren weer terug naar Nederland is gegaan. Waarom ze hier was? Om honderdvijftig bananendozen vol met kleding, gereedschap, handdoeken en lakens in de Happy Gunjur Shop te verkopen tegen kleine prijsjes. De dikke opbrengst gaat naar Tarud om de Preschool van lunches te voorzien elke dag. En om leerlingetjes te sponsoren die anders hun tyd op een zandhoop doorbrengen.
Pet af voor Stichting Happy Gunjur die dit al bijna 15 jaar doet.

Ondertussen broed ik mijn plan uit: the smokeless kitchen. Aan welke man  ik het ook vertel - het gaat om de vrouwen maar begint nu eenmaal bij de mannen -  allemaal zijn ze enthousiast. Alsof ze al jaren wachtten tot iemand eens op het idee kwam om de huidige manier van koken te verbeteren. Ik vind het idioot dat ze er zelf nooit op gekomen zijn, maar het zij zo. Pap heb ik wat video's laten zien en informatie gegeven. En daarbij de vraag: hoe zal ik het wereldkundig maken en aanpakken.
"The local radio!" was zijn enthousiaste reactie. Elke zondagavond doet hij daar een programma. Daarin kan hij de noodzaak uitleggen van het nieuwe kooksysteem: grofweg een 'fornuis' van steen met een schoorsteen. De vrouwen krijgen bij het koken boven open vuur  per dag rook binnen ter grootte van 2 pakjes sigaretten. Naast het open vuur kruipen vaak de kleintjes rond: brandwonden!! En last but not least het verbruik van firewood dat met 75% verminderd kan worden.
Win win win dus. Maar dat moet iemand ze wel vertellen en dat ben ik niet met mijn witte huid en kokend op schoon gas.
Dinsdag aanstaande gaan we beginnen met stenen (blocks) maken voor het proefmodel. Ik zal de cement leveren voor een keer.
Een hele Challenge, al heb ik me ter dege voorbereid op deze missie.

04 dinsdag 14 november 2017

Zoeff! Zoeoefff! Een vleermuis scheert door mijn slaapkamer. Doodeng zoals hij rakelings met 10 kilometer per uur in een kamer van vier bij vier langs mijn hoofd scheurt. Ik gil. Held. Prompt komt Mama haar bed weer uit. Gelukkig. Klaar om met een handdoek propeller bewegingen door de lucht te maken is hij nergens meer te vinden. Meestal helpt schijnen met de felle Wakawaka wel. Deze keer niet. We inspecteren alle rieten matten die als plafond dienen. Niets. Toch maar even in Malangs kamer kijken want daar is het donker. Ook niet. Maar wel een flink gat aan de rand van de rieten matten. Met gevaar voor eigen leven strompel ik de snel aangereikte trapleer op. Handiger als Mama het zou doen, maar zij is niet lang genoeg. Ik prop het gat dicht met pagina's uit de Cosmopolitan. Vraag me niet wat die hier doet.. geen idee. Terwijl ik de prop in het gat druk komen er resten cement los en donderen naar beneden. Ik ga er van schrik bijna achteraan. Absurd om zo bang te zijn voor een vleermuis. Maar je kan niet overal heldhaftig in zijn denk ik dan maar.
Door al het gedoe is het inmiddels flink laat geworden, half elf. Morgenochtend vroeg weer op. En nu alleen nog bidden dat het beest niet terugkomt. Gadverdamme..

03 zondag 12 november 2017

Wat brengt de zondag me. Rust? Meer dan me lief is. Omar had aangeboden de door mij  meegebrachte nieuwe lampen in de jeep te monteren. Helaas, verkeerd systeem. Iets als drie schroeven waar het vier houders zouden moeten zijn en bovendien geen extra gat voor stadslicht (of zoiets). Was dit Nederland dan ruilden we ze gewoon om. Maar dit is Afrika en van omruilen is uiteraard geen sprake. Dus naar de lasser. Die is helaas net met zijn zuurstoffles en gas vertrokken naar elders om iets te repareren.
En daar is dus opeens die 'rust'. Van de nood een deugd maken dan maar en wat mensen in de buurt begroeten. De eerste, de taylor Ousman, omhelst me zo stevig dat ik er bijna wat van ga denken. Trots laat hij het kunstleer zien waarmee hij een kussen gaat bekleden.
"Mooi hoor" zeg ik en steek mijn duim omhoog.
""Thank you thank you my wife!!"
Jaja, allemaal best. Ik ben zo weer weg, lach ik.
De tweede is de oude heer  Pieta, van Father School. Hem omhels ikzelf omdat ik hem ontzettend mag. Voor zijn pensioen was hij hoofd van de christelijke (katholieke) school. Nu is hij daar nog slechts supervisor. Malang wilde heel graag naar deze school, maar hij was vol. Niet in het laatst omdat de school kwaliteit heeft waar het bij andere scholen vaak om niet meer dan quantiteit gaat.  Ik spreek met Pieta af om naar het hoofd van de school te gaan. Kijken of er nog iets te regelen valt voor Malang. De ochtend dat ik namelijk bij Malang in de klas zat onlangs, ben ik me lam geschrokken. De kinderen moesten de datum van het bord over schrijven en deden daar een halve ochtend over. Het enige dat de juf deed was 'hurry up' roepen. Dat de kids haar kleine lettertjes misschien niet konden lezen kwam niet in haar op. Ook had ze duidelijk geen interesse in de resultaten. Heel jammer. Ik ga mijn energie niet steken in een juf onderwijzen. Ik heb wel wat anders te doen.
Na Pieta ging ik door naar de compound van Pap. Zijn vrouw was aan het koken in de hut. Met de deur dicht nota bene omdat de wind het vuur deed oplaaien. In de hut is het bloedheet en rokerig. Dat ze er niet in stikt. Mijn plan om dit systeem te veranderen gaat nu toch echt een vorm aannemen. Ik heb weliswaar alle foto's maar heb nog nooit zo'n fornuis gemaakt zoals ik van plan was. Ik ga met Pap overleggen. Hij heeft stenen klaarliggen voor een omheining, waarvan hij dan maar een paar moet gebruiken. Ik ga me in ieder geval niet alwetend opstellen, dat scheelt een valkuil. Samen het ding bouwen en hopen dat het werkt. Deze week wil ik eraan beginnen. En hopelijk kan ik na de eerste proef meer mensen uitnodigen en stimuleren om er ook een te bouwen. Minder rook en minder hout moet ze over de streep trekken.

En nu ga ik door het hete zand terug naar de garage. De jeep zou zomaar klaar kunnen zijn. Of nog lang niet. We zullen het zien..

02 vrijdag10 november

De avond is gevallen. Bijna letterlijk. In nog geen half uur. De krekels hebben het overgenomen van de auto's op de Brikama Highway, hier vlakbij.
Ik kwam weliswaar met licht thuis, maar er is steeds zoveel te regelen bij aankomst - ramen van slot en opendoen, horren erin, fietsen naarbinnen, ijs in de koelkast en zo nog wat dingen - dat ik in het donker naar de put liep om water voor de planten te halen.
"Tenaka, this is not good" .
Oumi waarschuwt me voor de 'devils' in en rond de put die in het donker kunnen toeslaan. Variërend van een gedwongen huwelijk tot verkrachting. Ik steek mijn blote witte armen naar voren.
"No no, I am a toubab. They do not want to touch me" zeg ik lachend.
Maar als ik na vier keer emmers omhoog trekken in het donker aanstalten maak voor de vijfde, wordt het Oumi teveel.
"Tenaka, stop now! It is not good!"
Ok ok.. komt goed uit want ik wil die rare borrel drinken. Raar omdat ik een rest ijs in een kopje geflikkerd heb met daarop een scheut Baileys uit de taxfreeshop. Je verzint hier maar wat. Soms een lauw biertje of domweg niks.
Vandaag heb ik Malang zijn eerste zwemles gegeven.
" Bend, wide , close, Boem!"
Liggend in een zwembandje moet hij zijn hielen naar zijn billen brengen , zijn benen vervolgens wijd openen en met een Boem! weer sluiten. Ik heb niet voor niets jaren moslimmeisjes zwemles gegeven. En zo gaan we dat elke vrijdag doen in het zwembadje van Project Lodge. We nemen er een lunch en een drankje en Hop! het water in. Onderwijl kan mijn tablet de krant downloaden en probeer ik nog enigszins bij te blijven.
Nieuwste mode is om te fietsen in plaats van continue de jeep te pakken. Het zand is mul en lastig maar als je flink aan de kant blijft is het wel te doen.
Voor alle activiteiten geldt: de houdbaarheidsdatum is niet gegarandeerd. Ik kan plannen wat ik wil, maar ben niet verbaasd als er in de toekomst weinig van mijn voornemen terecht komt. 'No problem' is het devies hier. Ik pas me aan. En dat scheelt een hoop. ;-)

01 woensdag 8 november 2017

De kop gaat eraf: blogje 01.
Het is tien voor zeven. Na een onrustige nacht vol dromen over ????? Om kwart over zes wakker door de haan. Nu Omar hier woont met zijn gezin - vooralsnog geen problems - lopen hier kippen en kalkoenen rond. Evenals geiten met jonkies. Een gezellige boel dus. Ik begrijp alleen niet waarom deze beestjes de boel niet kaal zouden vreten en de geiten van buiten wel. Wonderlijk... Afwachten maar..

De eerste dagen druk geweest met de aankomst per  fiets van Nic. De Roundhut in chaos achterlatend reden Malang en ik naar Banjul waar hij met de boot aan zou komen. Helaas niet zonder stress. De sleutel van de  garagedeur bleek verwisseld met die van de Roundhut. Reden waarom we na aankomst vrijdagnacht niet naarbinnen konden en Mama middenin de nacht een reservesleutel moest ophalen bij Pap elders in het dorp.
Uiteindelijk ontdekte Omar dus dat de sleutels verwisseld waren en kon hij de jeep starten. Gauw op weg! Stop! Waar zijn de papieren?  Terug naar huis. Zoeken zoeken overal. Niet te vinden . Auto maar weer terugzetten en met een Bushtaxi gaan? Hersens gebruiken nu! Kijk eens onder de autostoel Malang! Yes!!! Racen naar Banjul haven. En wie komt daar doodleuk aan peddelen als we bij de poort van de boot staan.. Nic van der Riet!!!!
Missie geslaagd:-)
Moet Malang wakker maken want hij moet naar school. Wordt vervolgd!

Inmiddels staat de zon alweer aan de andere kant van de Roundhut en is het half zes. De hele dag soppend doorgebracht. Zo vies is alles. En de keukenspullen flink uitgedund. Oumi is er blij mee. Gelukkig kwam sponsordochter Mama gisteravond slapen - gezellig ook!- en dus werd vanochtend door haar het huis - wederom vooral de tegelvloeren- onder handen genomen. Dat ik daarna niets meer kan vinden is een kleinigheid. Vanochtend begonnen met de enorme bossen onkruid van 3 meter lang weg te slepen. En ondertussen de resten van de bonen verwijderd want ik blijf met mijn kreupele poten in die slierten hangen. Vallen is toch al mijn hobby lijkt het wel dus het is extra oppassen geblazen. Een hand die het niet doet is genoeg. Toch doe ik er nog aardig wat mee. Dikke rubber werkhandschoen aan om de grip te verbeteren, en ik kan zowaar een paar emmers omhoog trekken.

Wil de komende dagen hier de boel op peil brengen en kijken of ik nog meer ballast kwijt kan. Het leven zo licht mogelijk maken. Keurig doe ik elke dag mijn steunkous aan en sportschoenen. Erg heet en lastig om aan te trekken. Ga ze echt niet steeds uittrekken als ik naarbinnen ga.  Dan maar een bende in huis. En ik loop veel om het been verder te trainen .
Koken is tot de rijst gelukt. Bij de saus bleek het houtskool gedoofd. Dus dat wordt straks kale rijst eten met een blikje sardines. Hahaha.. we zijn weer thuis!!

2007-2017 Tien jaar een Challenger

Amsterdam Dakar Challenge 2007.
In November  reden we - Rob en ik - verdwaasd in colonne Gambia in. Als 'Team Kuifje' met een Suzuki Samurai jeepje. Twintig dagen van de ene verbazing in de andere vallend. Afrika, het zwarte continent.

Tien jaar later rij ik daar nog steeds in een Samurai rond (nee, niet dezelfde). Ik kan me nog steeds verbazen, ook al ben ik er minimaal twee keer per jaar waarvan 1x een lange tijd. Ik woon er in mijn Roundhut met 'kleinzoon' Malang.
Morgen is het weer zover. Met teveel bagage ben ik blij als ik met m'n rolkoffertje naar de gate mag lopen.  Als ik midden in de nacht aankom staan Djanko en sponsordochter Mama me op te wachten. Insjallah, dat hoop ik, maar je weet het nooit. Gelukkig red ik me altijd en laat me verrassen.
Nu, de laatste avond thuis, met echte whisky en een hazelnoot ijsje, verplaats ik me langzaam naar daar. Ik krijg er zin in.